In de uitgestrekte vlaktes van Nederland ligt een vergeten juweel van militaire architectuur – het grootste fort van Nederland. Dit indrukwekkende bolwerk maakt deel uit van de legendarische Nieuwe Hollandse Waterlinie, een meesterwerk van waterbouwkundige en militaire ingenieurskunst. Samen met maar liefst 900 andere waterbouwkundige en militaire objecten vormt het fort een verdedigingslinie die uniek is in de wereld.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie strekte zich uit tussen de Zuiderzee en de grote rivieren, een gordel van versterkte steden, vestingen, schansen en batterijen die met ingenieuze dammen, sluizen en dijken waren verbonden. Het principe was briljant in zijn eenvoud: in tijden van oorlog konden sluizen worden geopend en dammen worden doorgeprikt om grote gebieden onder water te zetten. Deze strategische inundaties maakten het water, traditioneel een vijand van de Nederlanders, tot een onverwachte bondgenoot in de strijd tegen binnenstromende vijandelijke troepen.
Het grootste fort van Nederland was een sleutelcomponent in dit verdedigingssysteem. Met imposante namen als Fort bij Vechten, Fort Vossegat, Fort bij het Hemeltje, Fort Ronduit, Fort Spion en Batterij aan de Karnemelksloot, hielden deze forten de vijandige omgeving onder schot. Maar het fort was niet alleen een bastion van militaire macht; het was ook een staaltje van technische vernuftigheid. Het grootste fort van Nederland is Fort bij Rijnauwen.
Neem bijvoorbeeld de Plofsluis bij Fort Jutfaas, een indrukwekkende betonnen constructie van 66 meter lang, 10 meter hoog en met wanden van 1,5 meter dik. Bij dreigend gevaar kon de betonnen vloer met explosieven worden opgeblazen, waardoor 40.000 ton zand en grind in het kanaal belandde, een instantdam die voorkwam dat water uit het inundatiegebied weg kon stromen.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd tussen 1815 en 1885 gebouwd en naadloos geïntegreerd met oudere verdedigingslinies zoals de 18e-eeuwse Grebbelinie tussen Rhenen en Amersfoort en de 17e-eeuwse Oude Hollandse Waterlinie met de beroemde Stelling van Amsterdam. Deze waterlinies vormden lange tijd een ondoordringbare barrière tegen vijandige invasies. Echter, met de komst van moderne wapens en nieuwe krijgstactieken verloor de linie haar strategische betekenis.
Vandaag de dag zijn de meeste forten gesloten voor het publiek, een stille herinnering aan een tijdperk van militaire glorie. Slechts een handvol bolwerken opent af en toe de poorten voor het publiek, zoals tijdens de Utrechtse Fortenmaand in september en op Open Monumentendag. Enkele gelukkigen, zoals Fort Asperen in Acquoy en Fort Hoofddijk in Utrecht, kunnen vaker genieten van deze historische schatten.
